atəş

is. <fars.>

1. Od. Atəşin təqazası yandırmaqdır. O xasiyyət daim onda büruz edər. «Əkinçi». Hər tərəfi atəş sarımış, alovların təşkil etdiyi atəşin dairə dəqiqəbədəqiqə daralmaqda idi. A. Ş.. Ocağın alovu sönüb tamam olurdu. Qıraqlarındakı atəşləri kül yavaş-yavaş cavanlığı qocalıq bürüyən kimi bürüyürdü. A. D.. // Ocaq mənasında. Atəş kənarı qış gününün laləzarıdır. (Ata. sözü). // məc. Klassik ədəbiyyatda adətən izafət tərkiblərində işlənir. Atəşi-eşqindən dil kabab olmuş; Dolanır, çevrilir pərvanələnmiş. M. V. V.. Görən saətdə zövqümdən yıxıldım məstü layəqəl; Dağıldı əql başımdan, alışdı atəşi-sevda. Nəb..

2. məc. İşıqsaçan şey, işıqsaçan nöqtə. Uzaqdan şəhərin saysız-hesabsız atəş nöqtələri görünürdü.

3. məc. Qızğınlıq, coşqunluq, hərarət, ehtiras mənasında. Gözləri atəş saçır. – Nəriman, içində alovlanan bir atəş duydu. M. C..

4. Tüfəng və ya topdan atış. Hər atəşdə, hər hücumda düşmənlərə hər səfər; «Hədiyyələr» göndərirdik isti-isti güllələr! S. Rüst.. Atəş halqasını keçib yönəldim; Dərhal məntəqənin üstünə gəldim. M. R.. Düşmən qurtara bilmir atəşindən başını. M. S.. Atəş açmaq – 1) tüfəng və s. dən atmağa başlamaq. Bu halda müsəlləh atlı kazaklar və jandarmlar camaatın qarşısını alaraq atəş açdılar. S. S. A.. <Nikitin> avtomatdan arasıkəsilməz atəş açdı. M. İbrahimov; 2) bax atəşə tutmaq 2-ci mənada. Dəmirov rayonun vəziyyətini ətraflı təhlil edərək, öz məruzəsində kəsirlərə qarşı atəş açmış(dı). S. R.. Atəşə tutmaq – 1) gülləyə basmaq, topa tutmaq. <Qəhrəman:> Mən burada dörd nəfər yoldaşım və bir pulemyot ilə həm körpünü, həm də meydanı yaxşıca atəşə tuta bilərdim. H. N.. Tuturlar onları qafil atəşə; Gizləyir dostları qalın bir meşə. M. Rahim; 2) şiddətli tənqid etmək (bu mənada, adətən, «tənqid atəşinə tutmaq» şəklində işlənir). Atəş xətti hərb. – atılan güllə və mərmilərin təsir dairəsi. İndi artıq Moskva atəş xəttindən uzaqdadır. M. Hüs.. Yaylım atəşi – bax yaylım. // Atəş açmaq üçün hərbi komanda: atəş!